Stok Yönetimi

Stok Yönetimi, Ticari amaçla kurulan işletmelerin üretip satmak, kullanmak ve alıp satmak amacı ile satın aldıkları ham madde, yarı mamul, mamul ve diğer malzemelere ait işlemlerin en doğru şekilde planlanması ve kontrol edilmesidir.

Stok Yönetimi

Stok Yönetiminde hedeflenen işletmenin karını artıracak tüm stok maliyetlerini en aza indirecek faaliyetleri belirlemek ve uygulamaktır.Stokların işletmede bulundurma süreleri ve miktarları, stok devir hızına göre ve ömrüne göre değişebileceği gibi, tedarik kolaylığı ve süresine göre de değişecektir. En önemlisi de işletmenin bulunduğu sektördür. Sektör değiştikçe stok bulundurmanın önemi artacak ya da azalacaktır.Stok Yönetimi ile stok yatırımlarının minimize edilmesine, müşteri hizmet kalitesinin en üst düzeye çıkarılmasına ve üretim maliyetlerinin düşürülmesine çalışılır.

Gereğinden fazla bulundurulan stoklar finansman açısından [Fazladan bulundurulan stoklara yapılan ödemeler] işletmeye yük olacağı gibi, stok maliyetlerinin de [Bekledikçe stokların bulundurma ve kontrol maliyetlerinin stok maliyetine eklenmesi] artmasına sebep olacaktır. Bütün bunların yanında etkin tedarikçi ilişkileri kurmak, devamlı tedarik imkanı oluşturmak ve yüksek devir hızına ulaşmakta ikincil hedeflerdendir.

Stok Yönetiminin İşletmelerdeki Önemi

Ticari işletmeler kar etmek amacı ile kurulurlar. İşletmelerin bu amacı gerçekleştirmesi ve faaliyetlerine devam edebilmesi için bazı ekonomik değerlere sahip olması ve bu değerleri her an kullanıma hazır tutması gerekir. İlk madde ve malzeme, yan mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi ekonomik değerleri olan varlıklara stok denir.

Stok Yönetimi işletmeye alınan malzemelerin satın alma işlemleriyle başlayan ve depolara girmesinden, müşteriye mamul olarak satılmasına kadar olan stok ile ilgili bütün süreçleri kapsar.Doğru bir şekilde yapılan Stok Yönetimi ile şirket verimliliğinin ve karlılığının artırılmasını sağlayabilirsiniz. Doğru bir stok yönetimi için, işletmenin bulundurması gereken stoklara en uygun olan kontrol sisteminin seçilmesi gerekir.

Stok Yönetimi İşletme İçin Öneminin Maddeleri

İşletmelerin karlılığını etkileyen faktörlerden biri olan Stoklar için en önemli problemlerden biri Stok Kontrol Yöntemidir. Stoklar, işletmelerin üretimden kaynaklı aksamalarını gidermek ve müşterinin satın alacağı anda hazır bulundurulmasını sağlamak amacı ile elde tutulan değerlerdir.
Üretim yapan işletmelerde ilk madde ve malzemeler üretime gönderilirken çeşitli değerleme yöntemleriyle değerlendirilir. İşletmeler, sektörlerine ve iş yapış şekillerine uygun olarak stoklarını etkin yönetecek sistemleri kurabilirse faaliyet maliyetlerini kontrol altına alabilir ve karlılığını artırabilirler.
Stok türleri ve işletmenin üretim ve satış yöntemlerine bağlı olarak minimum maliyetleri elde edebilmek için en uygun değerlendirme yöntemi kullanılmalıdır.
Stok bulundurmanın işletmelere maliyeti olacağı gibi stoksuz çalışmanın da maliyeti vardır. Bu iki maliyeti minimuma indirmek için stok yönetim politikasının işletmeye en uygun olanının seçilmesi ve uygulanması gerekir. Ancak doğru bir Stok yönetimi politikası ile en uygun stok bulundurma miktarı belirlenebilir.
Günümüzde Stok Yönetiminde, ERP yazılımları ve Ticari Yazılımların Stok ve Depo Modüllerinin yanında Stokları ilgilendiren diğer bileşenlerde kullanılmaktadır. Stokların sayımlarını hızlandırmak, izlenebilirliğini sağlamak ve hataları en aza indirmek için barkod ve RFID sistemleri yazılımla birlikte entegre olarak çalıştırılmaktadır.

Stokların Sınıflandırılması

Stok Yönetimi ile ilgili işlemlerin en doğru şekilde planlanması ve kontrol edilmesi için stoklar, ham madde, yarı mamul, mamul, hazır parça, endirekt malzeme, aktif ve emniyet stokları olarak sınıflandırılabilirler.

Hammadde Stokları

İşletmelerin üretimde kullanmak üzere başka işletmelerden tedarik ettikleri temel madde stoklarıdır. Mobilya üreten bir işletmede Sunta, Sunta-Lam, Kontra Plak, MDF, MDF Lam, Profil ham madde olarak alınan stoklardır. Bir Restoran da ise, Un, Şeker, Yağ, Et, Tuz Bakliyat, Pirinç vb. ürünler ham madde olarak kullanılır.

Bir işletmede üretilen ürünler diğer işletmeler için ham madde olabilirler. Örnek olarak sunta üreten bir işletmenin kullandığı ham maddeler odun artıkları, birtakım cüruf ve tutkaldır. Suntalar preslenerek çeşitli boyutlar da üretilirler ve Mobilya üreten işletmelere ham madde olarak satılırlar.

İşletmeler sadece sipariş üzerine üretseler bile ham madde stokları bulundurmak zorundadırlar. Bu durum ham madde tedarik süresinin uzaması sebebi ile üretimin aksamaması ve ürünün zamanında teslim edilmesi için gereklidir. Tabii ki ham maddenin bulunma kolaylığı ve tedarik hızı stokta bulundurulacak miktarları etkileyebilir.

Hammadde stoku bulundurmayı etkileyen etkenler

Yarı Mamul Stokları

Yarı mamuller, ham maddelerin işlenmesi ile elde edilen ama hedeflenen ürün haline gelmemiş, üzerinde işlem yapılması gereken kısmen bitmiş ürünlerdir. Restoran da ızgara için hazırlanan köfteyi yarı mamul olarak örneklendirebiliriz.Ya da bilgisayar üretimi yapan bir firma için ram, hard disk, ana kart yarı mamul olarak adlandırılabilir. Firma bu parçaların hepsini üretmek zorun dada değildir. Sadece ana kartı kendisi üretip diğer bilgisayar bileşenlerini dışarıdan alıp montajını yaparak üretim işlemini gerçekleştirebilir.

Safha sayısı fazla olan üretim işletmelerinde bir safhanın çalışmaması durumun da üretimin aksamaması için her safhada elde edilen yarı işlenmiş ürünlerin belirli sayılarda stoklanması gerekir. Mesela konfeksiyon üretimi yapan bir işletmede üretim, birinci aşama boyama, ikici aşama kalıp çıkarma, üçüncü aşama kesme, dördüncü aşama dikim, baskı/nakış işlemleri şeklinde birbirine bağlı olarak devam eder. Boyama aşamasının durması boyalı kumaş stoku yoksa diğer aşamaların da durması anlamına gelir. Bu tip işletmeler üretimi kesintiye uğratmamak için yarı mamul stokları bulundurmak zorundadırlar.

Yarı mamul stoku bulundurmayı etkileyen etkenler

İmalat sürecinin teknik niteliği ve uzunluğu
İmalat sırasında yaratılan katma değer
Üretim miktarı ve maliyetlerinin sürekliliği

Mamul Stokları

Mamuller, Fabrika içindeki işlemlerin tamamlandıktan sonra tüketiciye teslim edilmek üzere depoya giden varlıklarıdır. Mamuller, belirli bir aşamayı tamamlayıp belirli bir yerde hareketsiz durdukları için, sayma, değerleme ve kontrol açısından pek güçlük göstermezler.

Bir beyaz eşya üreticisinin satmak üzere buzdolabı, çamaşır makinesi gibi mamulleri depolarında bekletmesi buna örnek verilebilir. Siparişler geldikçe depoda bulunan stoklar teslim edilecektir.

Yardımcı Maddeler

Yardımcı maddeler, direkt ilk madde ve malzemeler gibi üretim sırasında kullanılıp, üretilen ürünün bünyesine girerler: ancak gerek miktar gerekse de değer olarak mamulün asıl unsurunu oluşturmazlar.Örneğin; Konfeksiyon üretiminde dikiş ipliği, Ayakkabı üretiminde kullanılan tutkal

Stok Yönetimi | Endirekt Malzeme

Endirekt maddeler, üretimde kullanılıp, direkt ilk madde ve malzemelerin dışında kalan malzemeler olarak tanımlanabilir. Endirekt maddeleri, direkt ilk madde ve malzemelerden ayıran belli başlı özellikler şunlardır:

Değer ve miktar olarak direkt ilk madde ve malzemelere göre daha önemsiz orandadırlar.
Ürünün temel yapısını oluşturmazlar.

Endirekt maddeler, yardımcı maddeler ve işletme malzemeleri olmak üzere iki ana grupta ele alınır.

Mamul stoku bulundurmayı etkileyen etkenler

Uzun dönemde doğru orantılı satış hacmi
Stok taleplerinin ve hammadde alımının mevsimlik oluşu
Üretim çeşitliliği
İşletmenin depolama imkanı
Mamulün fiziki özellikleri ve stok tutmanın taşıdığı risk

İşletme Malzemeleri

İşletme malzemeleri, üretim sırasında kullanılmakla birlikte mamulün bünyesine girmeyip üretimin kesintisiz yürütülmesi amacını sağlar.Örneğin; temizlik malzemeleri, kimyevi maddeler, maskeler, işçi önlükleri, yakıt malzemeleri gibi.

Hazır Parçalar

Mamulün bir kısmını oluşturan ve çoğu zaman dışarıdan tedarik edilen varlıklardır. Bunlar cıvata, pil gibi basit fakat çok kullanılan parçalar olabileceği gibi elektrik motoru, jeneratör gibi büyük mamullere monte edilen karmaşık parçalar da olabilir.

Stok Yönetimi | Emniyet Stokları

Stok darlığına düşmemek için beklenenden fazla tutulan stoktur. Bu tür stoklar iki sipariş arasındaki ortalama talebi karşılamak amacıyla bulundurulur.

Emniyet stoklarını gerektiren nedenleri 3 bölümde özetlemek mümkündür.

1) Tahmin edilen ortalama mal tüketim seviyesi, gerçekleşen seviyenin altında kalabilir.
2) Malın tedarik edildiği kuruluşun işini terk etmesi veya taahhüdünü yerine getirmemesi.
3) Diğer etkenler dolayısıyla mal tedarikinin taahhüt edilen zamanda gerçekleşememesi. (Örneğin: İklim şartları, yeni mevzuat değişiklikleri vs.)

Aktif Stoklar

Belirli dönemlerde sipariş edilen ve mevcut talebi o dönemde karşılamak için elde bulundurulan stoklardır. Yani aktif stok iki sipariş arasındaki sürede ortalama talebi karşılamak için bulundurulan stoklardır.

Genel olarak aktif stoku tanımlarsak : “Az veya çok uzun ve düzenli bir dönemde maksimum ve minimum arasında değişen hareketli stoklara aktif stoklar” denir.