Stok Yönetimi
Stok Yönetimi, Ticari amaçla kurulan işletmelerin üretip satmak, kullanmak ve alıp satmak amacı ile satın aldıkları hammadde, yarı mamul, mamul ve diğer malzemelere ait işlemlerin en doğru şekilde planlanması ve kontrol edilmesidir.
Stok Yönetimi
Stok Yönetiminde hedeflenen işletmenin karını artıracak tüm stok maliyetlerini en aza indirecek faaliyetleri belirlemek ve uygulamaktır.Stokların işletmede bulundurma süreleri ve miktarları, stok devir hızına göre ve ömrüne göre değişebileceği gibi, tedarik kolaylığı ve süresine göre de değişecektir. En önemlisi de işletmenin bulunduğu sektördür. Sektör değiştikçe stok bulundurmanın önemi artacak ya da azalacaktır.Stok Yönetimi ile stok yatırımlarının minimize edilmesine, müşteri hizmet kalitesinin en üst düzeye çıkarılmasına ve üretim maliyetlerinin düşürülmesine çalışılır.
Gereğinden fazla bulundurulan stoklar finansman açısından[Fazladan bulundurulan stoklara yapılan ödemeler] işletmeye yük olacağı gibi, stok maliyetlerinin de [Bekledikçe stokların bulundurma ve kontrol maliyetlerinin stok maliyetine eklenmesi] artmasına sebep olacaktır. Bütün bunların yanın da etkin tedarikçi ilişkileri kurmak, devamlı tedarik imkanı oluşturmak ve yüksek devir hızına ulaşmakta ikincil hedeflerdendir.
Stok Yönetiminin İşletmelerdeki Önemi
Ticari işletmeler kar etmek amacı ile kurulurlar. İşletmelerin bu amacı gerçekleştirmesi ve faaliyetlerine devam edebilmesi için bazı ekonomik değerlere sahip olması ve bu değerleri her an kullanıma hazır tutması gerekir. İlk madde ve malzeme, yan mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi ekonomik değerleri olan varlıklara stok denir.
Stok Yönetimi işletmeye alınan malzemelerin satın alma işlemleriyle başlayan ve depolara girmesinden, müşteriye mamul olarak satılmasına kadar olan stok ile ilgili bütün süreçleri kapsar.Doğru bir şekilde yapılan Stok Yönetimi ile şirket verimliliğinin ve karlılığının artırılmasını sağlayabilirsiniz. Doğru bir stok yönetimi için, işletmenin bulundurması gereken stoklara en uygun olan kontrol sisteminin seçilmesi gerekir.
Hammadde Stokları
İşletmelerin üretimde kullanmak üzere başka işletmelerden tedarik ettikleri temel madde stoklarıdır. Mobilya üreten bir işletmede Sunta, Sunta-Lam, Kontra Plak, MDF, MDF Lam, Profil ham madde olarak alınan stoklar dır. Bir Restoran da ise, Un, Şeker, Yağ, Et, Tuz Bakliyat, Pirinç vb. ürünler ham madde olarak kullanılır.
Bir işletmede üretilen ürünler diğer işletmeler için ham madde olabilirler.Örnek olarak sunta üreten bir işletmenin kullandığı ham maddeler odun artıkları, birtakım cüruf ve tutkal dır.Suntalar preslenerek çeşitli boyutlar da üretilirler ve Mobilya üreten işletmelere ham madde olarak satılırlar.
İşletmeler sadece sipariş üzerine üretseler bile ham madde stokları bulundurmak zorundadırlar. Bu durum ham madde tedarik süresinin uzaması sebebi ile üretimin aksamaması ve ürünün zamanın da teslim edilmesi için gereklidir. Tabi ki ham maddenin bulunma kolaylığı ve tedarik hızı stokta bulundurulacak miktarları etkileyebilir.
Hammadde stoku bulundurmayı etkileyen etkenler
- Mevsimlik üretim
- Emniyet stoku
- Gelecek için planlanan üretim
- Büyük alımlardaki fiyat avantajı
- Fiyat değişiklikleri
- Bulundurma maliyeti
- Dayanma süresi
- Finansman imkanı ve maliyeti
- Depolama maliyeti
- Kaynak sayısı
Yarı Mamul Stokları
Yarı mamuller, ham maddelerin işlenmesi ile elde edilen ama hedeflenen ürün haline gelmemiş, üzerinde işlem yapılması gereken kısmen bitmiş ürünlerdir. Restoran da ızgara için hazırlanan köfteyi yarı mamul olarak örneklendirebiliriz.Ya da bilgisayar üretimi yapan bir firma için ram, hard disk, ana kart yarı mamul olarak adlandırılabilir. Firma bu parçaların hepsini üretmek zorun dada değildir. Sadece ana kartı kendisi üretip diğer bilgisayar bileşenlerini dışarıdan alıp montajını yaparak üretim işlemini gerçekleştirebilir.
Safha sayısı fazla olan üretim işletmelerinde bir safhanın çalışmaması durumun da üretimin aksamaması için her safhada elde edilen yarı işlenmiş ürünlerin belirli sayılarda stoklanması gerekir. Mesela konfeksiyon üretimi yapan bir işletmede üretim, birinci aşama boyama, ikici aşama kalıp çıkarma, üçüncü aşama kesme, dördüncü aşama dikim, baskı/nakış işlemleri şeklinde birbirine bağlı olarak devam eder. Boyama aşamasının durması boyalı kumaş stoku yoksa diğer aşamaların da durması anlamına gelir. Bu tip işletmeler üretimi kesintiye uğratmamak için yarı mamul stokları bulundurmak zorundadırlar.
Yarı mamul stoku bulundurmayı etkileyen etkenler
- İmalat sürecinin teknik niteliği ve uzunluğu
- İmalat sırasında yaratılan katma değer
- Üretim miktarı ve maliyetlerinin sürekliliği
Mamul Stokları
Mamuller, Fabrika içindeki işlemlerin tamamlandıktan sonra tüketiciye teslim edilmek üzere depoya giden varlıklarıdır. Mamuller, belirli bir aşamayı tamamlayıp belirli bir yerde hareketsiz durdukları için, sayma, değerleme ve kontrol açısından pek güçlük göstermezler.
Bir beyaz eşya üreticisinin satmak üzere buzdolabı, çamaşır makinesi gibi mamulleri depolarında bekletmesi buna örnek verilebilir. Siparişler geldikçe depoda bulunan stoklar teslim edilecektir.
Yardımcı Maddeler
- Yardımcı maddeler, direkt ilk madde ve malzemeler gibi üretim sırasında kullanılıp, üretilen ürünün bünyesine girerler: ancak gerek miktar gerekse de değer olarak mamulün asıl unsurunu oluşturmazlar.Örneğin; Konfeksiyon üretiminde dikiş ipliği, Ayakkabı üretiminde kullanılan tutkal
Stok Yönetimi | Endirekt Malzeme
Endirekt maddeler, üretimde kullanılıp, direkt ilk madde ve malzemelerin dışında kalan malzemeler olarak tanımlanabilir. Endirekt maddeleri, direkt ilk madde ve malzemelerden ayıran belli başlı özellikler şunlardır:
- Değer ve miktar olarak direkt ilk madde ve malzemelere göre daha önemsiz orandadırlar.
- Ürünün temel yapısını oluşturmazlar
Endirekt maddeler, yardımcı maddeler ve işletme malzemeleri olmak üzere iki ana grupta ele alınır.
Mamul stoku bulundurmayı etkileyen etkenler
- Uzun dönemde doğru orantılı satış hacmi
- Stok taleplerinin ve hammadde alımının mevsimlik oluşu
- Üretim çeşitliliği
- İşletmenin depolama imkanı
- Mamulün fiziki özellikleri ve stok tutmanın taşıdığı risk
İşletme Malzemeleri
- İşletme malzemeleri, üretim sırasında kullanılmakla birlikte mamulün bünyesine girmeyip üretimin kesintisiz yürütülmesi amacını sağlar.Örneğin; temizlik malzemeleri, kimyevi maddeler, maskeler, işçi önlükleri, yakıt malzemeleri gibi.
Hazır Parçalar
Mamulün bir kısmını oluşturan ve çoğu zaman dışarıdan tedarik edilen varlıklardır. Bunlar cıvata, pil gibi basit fakat çok kullanılan parçalar olabileceği gibi elektrik motoru, jeneratör gibi büyük mamullere monte edilen karmaşık parçalar da olabilir.
Stok Yönetimi | Emniyet Stokları
Stok darlığına düşmemek için beklenenden fazla tutulan stoktur. Bu tür stoklar iki sipariş arasındaki ortalama talebi karşılamak amacıyla bulundurulur.
Emniyet stoklarını gerektiren nedenleri 3 bölümde özetlemek mümkündür.
1) Tahmin edilen ortalama mal tüketim seviyesi, gerçekleşen seviyenin altında kalabilir.
2) Malın tedarik edildiği kuruluşun işini terk etmesi veya taahhüdünü yerine getirmemesi.
3) Diğer etkenler dolayısıyla mal tedarikinin taahhüt edilen zamanda gerçekleşememesi. (Örneğin: İklim şartları, yeni mevzuat değişiklikleri vs.)
Aktif Stoklar
Belirli dönemlerde sipariş edilen ve mevcut talebi o dönemde karşılamak için elde bulundurulan stoklardır. Yani aktif stok iki sipariş arasındaki sürede ortalama talebi karşılamak için bulundurulan stoklardır.
Genel olarak aktif stoku tanımlarsak : “Az veya çok uzun ve düzenli bir dönemde maksimum ve minimum arasında değişen hareketli stoklara aktif stoklar” denir.
